Antykoncepcja postkoitalna potocznie zwana tabletką dzień po jest środkiem antykoncepcyjnym stosowanym w celu uniknięcia nieplanowanej ciąży w sytuacji awaryjnej. Jest to metoda stosowana w przypadku odbycia kontaktu seksualnego bez zabezpieczeń lub braku skuteczności zastosowanej metody. Nie jest ona tabletką wczesnoporonna, co oznacza, że nie wywiera wpływu na embrion, który już zagnieździł się w ścianie macicy. Jej działanie opiera się na uniemożliwieniu połączenia komórki jajowej oraz plemnika w drogach rodnych kobiety lub też zagnieżdżeniu już powstałego zarodka.
Kiedy stosuje się antykoncepcję awaryjną?
Wskazaniem do zastosowania tej metody antykoncepcji jest każda sytuacja, w której mogło dojść do niepożądanej ciąży. Szczególne zastosowanie znalazła również jako forma ochrony kobiet, które padły ofiarą przemocy o charakterze seksualnym. Zażycie tabletki dzień po należy rozważyć w niżej wymienionych okolicznościach:
- Stosunek płciowy bez zastosowania środków antykoncepcyjnych
- Stosunek płciowy z zastosowaniem nieskutecznej metody antykoncepcji z powodu jej awarii lub użycia niezgodnie z zaleceniami
- Pęknięcie lub zsunięcie się prezerwatywy
- Ponad trzygodzinne opóźnienie w przyjęciu antykoncepcji doustnej w formie tabletki jednoskładnikowej lub dwukrotne pominięcie zażycia tabletki dwuskładnikowej
- Wysuniecie spirali wewnątrzmacicznej
- Opóźnienie w założeniu lub zbyt wczesne odklejenie plastra antykoncepcyjnego
- Gwałt
Jak działa tabletka dzień po?
Działanie tabletek dzień po jest uzależnione od rodzaju zastosowanego preparatu. W Polsce dostępne są ich dwa rodzaje. W zależności od wyboru Escapelle lub Ellaone mechanizmy zachodzące w organizmie nieco się od siebie różnią.
Escapelle
Tabletka Escapelle w swoim składzie zawiera lewonorgestrel, analog żeńskiego hormonu płciowego – progesteronu. Jego zadaniem jest opóźnianie owulacji. Blokując uwolnienie komórki jajowej, uniemożliwia dostęp do niej męskim komórkom płciowym, a co za tym idzie, zapłodnienie. Dodatkowo powoduje wzrost gęstości śluzu, utrudniający poruszanie się plemnikom. Jest to ważne, ponieważ mogą one przeżyć w drogach rodnych kobiety nawet do pięciu dni od stosunku. Jeśli jednak przed przyjęciem tabletki Escapelle, zdąży dojść do zapłodnienia, ta metoda antykoncepcji nie wywoła poronienia. Wręcz przeciwnie, będzie wykazywała działanie ochronne na rozwijający się zarodek.
Ellaone
Tabletka Ellaone posiada wiele podobieństw do opisanej wcześniej alternatywy. Podobnie jak Escapelle hamuje owulację i wywołuje szereg zmian, mających na celu stworzenie warunków niesprzyjających rozpoczęciu ciąży. Substancją czynną jest w tym przypadku nie lewonorgestrel, a octan uliprystalu. Jego zadaniem jest hamowanie procesu jajeczkowania, czyli uwalniania komórki jajowej przez jajnik oraz wywołanie zmian strukturalnych w nabłonku wyścielającym błony śluzowe macicy, skutkując utrudnieniem procesu implantacji zarodka. Tabletka Ellaone, podobnie jak konkurencyjna Escpalle nie jest tabletką wczesnoporonną.
Którą tabletkę wybrać?
Skuteczność obu form antykoncepcji jest porównywalna. Wynosi ona około 98% dla Ellaone oraz 99% dla Escapelle w przypadku zastosowania w ciągu doby od stosunku. Kluczowymi czynnikami w podejmowaniu decyzji są więc czas działania oraz cena. Ceny tabletki Escapelle wahają się od 35 do 55 złotych i należy ją zażyć do trzech dni od odbytego kontaktu seksualnego, czemu zawdzięcza swoją potoczną nazwę „tabletka 72h po”. Natomiast Ellaone kosztuje od 90 do 120 złotych, co rekompensuje jednak dłuższym czasem działania, można ją bowiem przyjąć do pięciu dni od współżycia.
Zastosowanie antykoncepcji awaryjnej w praktyce
Normy prawne
W Polsce antykoncepcja postkoitalna jest dostępna wyłącznie na receptę, którą można otrzymać podczas tradycyjnej wizyty lekarskiej lub konsultacji online. Obecnie do wystawienia takiej recepty jest uprawniony każdy lekarz, nie tylko ginekolog. Medyk ma jedna prawo odmówić przepisania antykoncepcji, powołując się na klauzulę sumienia. Prawo do postępowania zgodnie z indywidualnymi przekonaniami moralnymi zapewnia Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.
Porady
Im szybciej zostanie przyjęta tabletka, tym większą skuteczność wykazuje, ważne jest zatem, aby w przypadku podejrzenia możliwości dojścia do niepożądanego zapłodnienia, podjąć odpowiednie kroki jak najszybciej. Antykoncepcję awaryjną można stosować jedynie raz w czasie trwania całego cyklu miesiączkowego. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której w ciągu trzech dni od zażycia którejkolwiek tabletki u kobiety wystąpiły wymioty lub biegunka, wówczas należy przyjąć kolejną dawkę.
Działania niepożądane
Tabletki dzień po, jak każdy lek, nie pozostają obojętne dla organizmu. Należy je stosować w sytuacjach nieprzewidzianych i awaryjnych, a i one nie powinny się zdarzać zbyt często. Nie należy traktować ich jako jedynej i stałej metody antykoncepcji, ze względu na ryzyko wystąpienia zaburzeń hormonalnych. Najpowszechniejszym efektem ubocznym zastosowania leku jest rozregulowanie cyklu miesiączkowego. Na kolejnych miejscach pod względem częstości występowania, plasują się nudności, bóle i zawroty głowy. Jeśli tabletka dzień po jest jednak stosowania rzadko i zgodnie z zaleceniami, uznawana jest za całkowicie bezpieczną metodę zapobiegania ciąży.
Przeciwwskazania
Nie istnieją bezwzględne przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji postkoitalnej. W przypadku ostrego zaostrzenia astmy lub zaburzeń czynności wątroby nie zaleca się zażywania octanu uliprystalu. Wówczas rekomendowany jest wybór preparatu zawierającego lewonorgestrel.
